Neden kendimizi gıdıklayamayız?
Yönetici 16 Şubat 2020 Yorum yapılmamış
İnsan beyninin en büyük gizemlerinden birini ortaya çıkarmak için elimize bir tüy alıp ayak tabanlarımızı gıdıklayalım. Sonra da aynı işlemi bir başkasının yapmasını isteyelim. Şöyle bir soru çıkar ortaya: Birincide yüz ifademiz değişmezken, ikincisinde nasıl oluyor da hem zevk hem acı veren bir duyguyla kaskatı kesiliyoruz? Bir zamanlar çocuklukta sorulan bu soru bugün nörologların da gündeminde. Avustralya’daki Monash Üniversitesi’nden George Van Doorn bu durumun “bilinç ve öz ayrımsama gibi daha büyük sorulara kapıları araladığını” söylüyor. Bu nedenle beynin bariyerlerini aşarak insanların laboratuvar ortamında kendi kendilerini gıdıklamalarını sağlamak için biraz da aşırıya kaçan deneylere girişiliyor. Bilim insanlarının bu konuya ilgisini anlamak için şunu düşünmek gerekiyor: Vücudumuz her hareket ettiğinde farklı duyumlara kapılıp kafamız karışsaydı, sağa sola yönelseydik ne olurdu? Ya da yürürken elimiz bacağımıza her çarptığında biri bize saldırıyormuş sansaydık? Beyinciğin öngörüsü Kendi hareketlerimiz ile başkalarının eylemleri arasında ayrım yapabilmek bu nedenle kendi varlığımız ile dış varlıkları duyumsamamızın temelini oluşturur. Bu […]
Daha fazla okuÇok çalışmaktan yorulanlara tavsiyeler
Yönetici 16 Şubat 2020 Yorum yapılmamış
Fazla çalışmaktan bütün enerjinizin tükendiğini, mutsuz olduğunuzu mu hissediyorsunuz? Bu duygular işyerlerinde o kadar yaygın hale geldi ki insanlar artık normal hislerin ne olduğunu hatırlamaz oldu. İşler artık daha hızlı yürüyor olsa da kontrolü yeniden ele geçirmenizi ve kendinizi daha az kuşatılmış altında hissetmenizi sağlayacak yöntemler var. Bunları profesyonel, meslek sahibi insanların üye olduğu LinkedIn sosyal iletişim ağındaki etki sahibi kişilere sorduk. Koçluk ve liderlik konusunda uzman Scott Eblin bu konuda şu tavsiyelerde bulunuyor: Anın baskısını fark edip üstesinden gelmek. Sadece o anı yaşayan insanlar geleceğe bakıp plan yaparak hedeflerinin peşinden koşamaz. ‘Gerçekten de gerekli mi?’ sorusunu sormak. Düzenli yaptığınız işlerle ilgili alışkanlıklarınızı gözden geçirin. O toplantıyı yapmak, o raporu yazmak, o e-postaya cevap vermek vs. gerçekten gerekiyor mu? Bazen bunlar alışkanlığa dönüştüğü için yapılır. ‘Yapsam iyi olur’ türünden işleri mümkün olduğunca elemek gerekir. Bunlardan kurtulunca edinilen zaman daha verimli bir şekilde daha önemli işlerde kullanılabilir. En önemli işlere öncelik […]
Daha fazla okuRenkler davranışımızı etkiler mi?
Yönetici 16 Şubat 2020 Yorum yapılmamış
Odalarımıza doğru renkleri seçmek için çok uğraşırız. Hastaneler temizlik ve hijyen hissi vermek için beyaza, hapishaneler saldırganlığı azalttığına inanıldığı için pembeye boyanır. Renklere atfedilen bu özellikler Batı kültürüne aittir. Peki renklerin gerçekten de davranışlar üzerinde herhangi bir etkisi var mıdır? Bu konudaki araştırmalar karmaşık ve bazen de çelişkili sonuçlar veriyor. Üzerinde en çok çalışma yapılan kırmızı renk genellikle mavi ve yeşille kıyaslanıyor. Şu kuram ileri sürülüyor: Yaptığınız herhangi bir işi belli bir renk ortamında yapıyorsanız zamanla o rengi belli bir duygu veya davranışla ilintilendirmeye başlarsınız. Örneğin okul hayatınız boyunca öğretmenin kırmızı renkle yaptığı düzeltmeler sizin kırmızıyı her zaman tehlikeyle ilişkilendirmenize neden olacaktır. Zehirli meyvelerin de çoğunlukla kırmızı olması bu algıyı daha da güçlendirir. Mavi ise denizi seyre dalmakla ya da uçsuz bucaksız gökyüzüne bakmakla ilişkilendirildiği için daha sakin bir durumu çağrıştırır. Yaratıcılığın rengi mavi Geçmişte yapılan ve karmaşık sonuçlar doğuran birçok deneyin ardından 2009’da British Columbia Üniversitesi’nden araştırmacılar bu soruna […]
Daha fazla okuHafızanın sınırı var mı?
Yönetici 16 Şubat 2020 Yorum yapılmamış
Hafıza kartı dolduğunda daha fazla fotoğraf kaydedemeyen dijital fotoğraf makinelerinin tersine insan beyninin kaydetme kapasitesi hiç azalmıyor gibidir. Fakat insan beyninin sınırsız kaydetme yeteneğini algılamak zordur. Nörologlar uzun süre beynin kapasitesini ölçmeye çalıştı. Ancak hafızasıyla inanılmaz şeyler başaran insanların bilişsel becerileri şaşırtıcı sonuçlar sunuyor. Çoğumuz bir telefon numarasını bile ezberlemekte zorluk çekeriz, kaldı ki binlerce rakamlı bir sayıyı hatırlayalım. Fakat 24 yaşındaki üniversite öğrencisi Çinli Çao Lu, 2005’te pi sayısının 67.980 rakamını ezberleyerek dünya rekoru kırmıştı. Bazı dahiler ise isimlerden, tarihlere, en ince detaylı karmaşık görsel bilgilere kadar her şeyi akılda tutabiliyor. Nadiren sağlıklı insanların bir kazadan sonra bu hale gelmesi de söz konusu olabiliyor. 10 yaşındaki Orlando Serrell, beysbol sopasıyla kafasının sol tarafına aldığı darbenin ardından sayısız araba plakası ezberlemeye, onlarca yıl öncesine ait bir tarihin hangi güne denk düştüğünü söylemeye başlamıştı. Peki nasıl oluyor da bu insanlar ortalama bir beynin hafıza kapasitesini bu kadar aşabiliyor? Bu olgular insan […]
Daha fazla okuYeteneksizler neden kendilerini yetenekli sanır?
Yönetici 16 Şubat 2020 Yorum yapılmamış
Psikologlar insanların kendi yeteneklerini yargılama konusunda iyi olmadığını, en yeteneksiz insanların en kötü değerlendirmeleri yaptığını belirtiyor. Psikologlar kendi başarısızlıklarımızı sandığımızdan daha fazla görmezden geldiğimizi söylüyor. Yeteneksiz bazı insanların kendilerini överek bu kadar sinir bozucu görülmelerinin nedeni de budur belki. 1999’da New York’taki Cornell Üniversitesi’nden Justin Kruger ve David Dunning herhangi bir konuda yeteneği olmayan insanların bu yetenek yoksunluğunun farkında olup olmadıklarını araştırdı. Bu konuda yazdıkları makalelerine Pittsburgh bölgesinden bir banka soyguncusu örneğini vererek başladılar. McArthur Wheeler adlı kişi iki banka soygununun ardından 1995’te tutuklanmıştı. Gündüz vakti maskesiz soygun yapan Wheeler, polisin gösterdiği güvenlik kameralarını görünce şaşırmış, “Ama yüzüme limon suyu sürmüştüm” diye protesto etmişti. Çünkü limon suyunun kendisini kameralarda görünmez kılacağına inanıyordu. Yetenek değerlendirmesi İki araştırmacı, komedyenlerden 30 espriye komiklik derecelerine göre not vermelerini istemişti. Daha sonra 65 üniversite öğrencisinden aynı şakaları değerlendirmeleri istendi. Bu kişilerden ayrıca kendi değerlendirmelerini ortalamaya kıyasla nasıl bulduklarını söylemeleri bekleniyordu. İki sonuç karşılaştırıldı. Katılımcıların çoğu […]
Daha fazla okuNeden ve nasıl arkadaş seçeriz?
Yönetici 16 Şubat 2020 Yorum yapılmamış
Ünlü yazar CS Lewis, “‘Ne! Sen de mi? Bir tek benim sanıyordum’ dediğimiz anda başlar arkadaşlık,” diyordu. Aynı şekilde Yunan düşünür Plato da “benzerlikler arkadaşlıkları doğurur” demişti M.Ö. 360 yılında. Aristo benzer bir yorum yapmıştı: “Kendimize benzeyenleri sevdiğimiz söylenir.” Düşünce ve zevk paylaşımı üzerinde yeşeren arkadaşlıklar içgüdüselmiş gibi görünür; fakat bu aldatıcıdır. Çoğu arkadaşlıklar aile üyelerinin ve eşlerin dışında gelişir. Yani arkadaşlık genetikle ya da neslini devam ettirme amacıyla açıklanamaz. Tersine evrimci biyologlar arkadaşlığı karşılıklı faydaya dayandırıyor. Yani ‘sen benim sırtımı kaşırsan ben de seninkini kaşırım’ anlayışına. Fakat sosyal psikologlar, insanların arkadaşlarına ettikleri ve arkadaşlarından aldıkları yardımın çetelesini tutmadığını ortaya koydu. Primatolog Joan Silk bu durumu şöyle ifade ediyor: “Karşılıklılık ve eşitlik arkadaşlar arasında önemlidir; fakat her şeyin ille de aynı şekilde karşılığının aranması anlayışı yakın arkadaşlıkların kurulmasına ve sürdürülmesine aykırıdır. Eğer bu çelişkili durum gerçekten de doğruysa arkadaşlık evrim analizcileri için büyük bir bilmece oluşturuyor.” Sosyal hiyerarşi Evrimle ilgili […]
Daha fazla okuBetelgeuse: Gökyüzündeki en parlak yıldızlardan biri patlamak üzere olabilir mi?
Yönetici 16 Şubat 2020 Yorum yapılmamış
Betelgeuse’ün parlaklığındaki değişim, patlamanın beklenenden erken gerçekleşebileceği spekülasyonunu doğurdu. Dünyanın dört bir yanındaki gök bilimciler ‘hayatta bir kez başlarına gelebilecek’ olayı kaçırmama umuduyla gözlerini neredeyse gökyüzünden hiç ayırmıyor. Bilim insanları, Dünya’dan bakıldığında gözle görülen en parlak yıldızlardan biri olan Betelgeuse’ün bir supernova olarak, beklenenden daha erken patlayacağından şüpheleniyor. Betelgeuse’ün ‘patlaması’ gök bilimcilerin zaten bildiği bir şey ama son yaşanan gelişmeler sürecin hızlanmış olabileceğine işaret ediyor. Gök bilimciler neden Betelgeuse’ün patlayacağını düşünüyor? Betelgeuse hali hazırda ‘patlamaya mahkûm’ yıldızlar kategorisinde. Mesele, patlayıp patlamaması değil, ne zaman patlayacağı. Yıldız, yalnızca 8 ila 10 milyon yaşında. Güneş ise 4.5 milyar yaşında. Ama Betelgeuse nükleer yakıtını olağanüstü bir hızla tüketiyor. Betelgeuse, ömrünün sonuna gelmek üzere olan ve boyutları da giderek genişleyen kırmızı dev bir yıldız. Betelgeuse’ün en yüksek çözünürlüklü fotoğrafı 2017’de Şili’de ALMA Gözlemevi teleskobundan çekildi. Betelgeuse ayrıca hala titreşimde olan yani hala genişleyip daralan dev bir yıldız. Bu ‘komşumuzun’ çapı, Güneş’in çapından 550 ila […]
Daha fazla okuKüresel ısınma: Antarktika’daki ‘Kıyamet Günü’ buzulu neden hızla eriyor?
Yönetici 16 Şubat 2020 Yorum yapılmamış
İlk gelen görüntüler çok net değil. Icefin adlı uzaktan kumanda edilen açık sarı renkli robot denizaltı, buzulun içerisinde çekingen bir şekilde ilerlerken, kameranın önünden de tortular uçuşuyor. Daha sonra görüntü netleşmeye başlıyor. Icefin, yaklaşık 600 metre boyunca buzun içerisinde ilerliyor. Burası, dünyanın en hızlı değişen büyük buzullarından birisinin ön kısmı. Bir anda görüntünün üst kısmında bir karaltı ortaya çıkıyor. Her ne kadar ilk bakışta sıradan görünse de, aslında benzersiz ve tarihi bir görüntü bu. Bunlar, dünyamızı değiştiren bir yapının çekilmiş ilk fotoğrafları. Thwaites Buzulu’nun ilk görüntülerinin alınmasının ardından Icefin de yolculuğuna devam ediyor. Bir süre sonra, ılık okyanus sularının azametli Thwaites Buzulu’nun ön kısmındaki buz duvarına temas ettiği noktaya ulaşıyor. Bu devasa buz kütlesinin erimeye başladığı yer de tam olarak bu nokta. ‘Kıyamet günü‘ buzulu Buzulbilimciler, Thwaites’i dünyadaki “en önemli” ve “en riskli” buzul olarak tanımlıyor. Hatta bazıları bu buzulu “kıyamet günü” olarak adlandırıyor. Devasa boyutlardaki bu buzulun yüzölçümü aşağı […]
Daha fazla okuHangi ülkede ne bedava?
Yönetici 15 Şubat 2020 Yorum yapılmamış
Başka ülkeleri ziyaret edenler, kendi ülkelerinde parayla satın aldıkları şeylerin bazı ülkelerde bedava olduğunu görünce şaşırır. Hangi ülkelerde neyin bedava olduğunu bulmak için anket sitesi Quora.com’a başvurduk. “Sizin ülkenizde bedava olup da başka yerlere gittiğinizde satın almanız gereken şeyler nelerdir” diye sorduk. Gelen cevaplar sadece bedava şeyleri sergilemekle kalmadı, aynı zamanda o ülkelerin kültürüne dair ipuçları da sunmuş oldu. Kuzey Hindistan ve Pakistan’da manavlar bedava acı biber ve kişniş verir. Kuzey Hindistan ve Pakistan Bu bölgelerdeki hemen her bakkal ve manav, yöreye özgü köri ve acı soslarda bolca kullanılan acı biber ve kişnişi bedava verir. Pakistan’da ne zaman sebze almak için manava gitseniz size bir avuç bedava acı biber ve kişniş verilir. Verilmemişse tek yapacağınız şey istemektir. Hindistan’da herkes size bol bol nasihat vermeye hazırdır. Hindistan Sadece nesneler bedava olmaz. Hindistan’da insanlar hiç ücret ödemeden bolca nasihat alabilir. Kalkütalı Mahul Manot bu durumu şöyle açıklıyor: “Başka ülkelerde evlilik planlama hizmetleri […]
Daha fazla okuHangi ülkede hangi davranış yanlış anlaşılır?
Yönetici 15 Şubat 2020 Yorum yapılmamış
Yurtdışında görgü kurallarına aykırı davranma konusunda yapılabilecek en kötü hatalar nelerdir? En çok seyahat eden insanlar bile bazen, gittikleri yerde kendilerinden beklenen davranışı sergileme konusunda hataya düşebilir. Örneğin internet üzerinden seyahat düzenleyen bir sitenin kurucusu Sam Bruce, Hong Kong’da yetişmiş olmasına rağmen, birine kartvizit verirken iki eliyle tutarak vermek gerektiğini çok sonra öğrenmiş. “Bir toplantıda kartvizitimi ters çevrilmiş olarak masanın diğer ucunda oturan kişiye kaydırarak atmıştım. Onlar da aynı anda kendi kartlarını bana uzattılar: İki elleriyle tutmuş ve eğilip selamlar bir şekilde. Yaptığımın saygısızlık olduğunu o an öğrendim” diyor Bruce. Bu tür hataları öğrenmek için Quora adlı anket sitesine başvurup üyelerden “Ülkenize gittiğimde asla yapmamam gereken şey nedir?” sorusunu sorduk. Gelen en ilginç cevaplar şunlar oldu: Sayı tuzağı Bazı ülkelerde bir şeyi yanlış sayıda vermek hiç vermemekten daha kötüdür. “Kimseye verdiğiniz çiçek sayısı çift sayı olmamalı. Ölülere çift sayıda çiçek verilir” diyor Moskovalı Katherine Makhalova. “Buketler 1,3,5,7 gibi tek sayıda […]
Daha fazla oku